Εκκλησία και Συνοδικότητα - Από το χθες έως το σήμερα (γράφει ο Μητροπολίτης Φλωρίνης Πρεσπών και Εορδαίας Ειρηναίος).

(Η παρούσα ομιλία, εκφωνήθηκε στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Δήμου Φλώρινας την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2025, στην εσπερίδα που διοργάνωσε η Ιερά Μητρόπολη Φλώρινης, Πρεσπών και Εορδαίας με θέμα “1700 χρόνια από την Α Οικουμενική Σύνοδο”) 

Η αποψινή εσπερίδα πραγματοποιείται για να τιμήσουμε ένα μεγάλο ορόσημο, τα χίλια επτακόσια χρόνια από την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Δεν πρόκειται απλώς για ένα ιστορικό γεγονός που θυμόμαστε με ευλάβεια, αλλά για μια ζωντανή αναφορά της πίστης μας. Είναι μια πνευματική ρίζα που εξακολουθεί να τρέφει τον κορμό της Εκκλησίας μέχρι και σήμερα. Η μνήμη εκείνης της Συνόδου παραμένει φως που διαπερνά τους αιώνες και μας θυμίζει ότι η Εκκλησία δεν είναι ανθρώπινο δημιούργημα αλλά ένας ζωντανός θεανθρώπινος οργανισμός,  που αναπνέει μέσα στην ιστορία.

Ο ίδιος ο Χριστός είπε: «Οι δυνάμεις του κακού δεν θα υπερισχύσουν ποτέ εναντίον της Εκκλησίας»¹. Έτσι, η Εκκλησία προχωρεί ακλόνητη μέσα στους αιώνες, έχοντας ως πνοή της το Άγιο Πνεύμα και ως τρόπο ύπαρξης τη συνεργασία και την ενότητα των μελών της.

Το έτος 325 μ.Χ., στην πόλη της Νίκαιας, συγκεντρώθηκαν τριακόσιοι δεκαοκτώ άγιοι Πατέρες. Ήρθαν από διάφορες περιοχές του κόσμου, κουβαλώντας πάνω τους τα σημάδια των διωγμών και των θυσιών τους. Ψυχές φωτισμένες από τη χάρη του Θεού. Εκεί στη Νίκαια, ύστερα από προσευχή και φωτισμό, διατύπωσαν το θεμέλιο της πίστης μας, ότι ο Χριστός είναι ίσος με τον Θεό Πατέρα και έχει την ίδια θεϊκή ουσία.

Με λίγα λόγια αναφέρανε το άπειρο μυστήριο του Θεού. Δεν το έκαναν με ανθρώπινη σοφία, αλλά με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος². Το Σύμβολο της Πίστης που γεννήθηκε τότε δεν είναι μια απλή δήλωση αλλά μια ζωντανή ομολογία. Δεν είναι θεωρία, είναι εμπειρία ζωής που πηγάζει από τη συνάντηση του ανθρώπου με τον Θεό.

Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος δεν ήταν απλώς μια συνάθροιση θεολόγων ή επισκόπων. Ήταν μια πράξη ενότητας, μια αποκάλυψη του Αγίου Πνεύματος. Σε μια εποχή γεμάτη διχόνοιες και αιρέσεις, η Εκκλησία μίλησε με μία καρδιά και μία φωνή. Ο Απόστολος Παύλος γράφει στα κείμενά του: «Να είστε όλοι σύμφωνοι, να μην υπάρχουν διαιρέσεις ανάμεσά σας, αλλά να είστε ενωμένοι στον ίδιο νου και στην ίδια γνώμη»³. Αυτή η ενότητα δεν στηρίχθηκε σε συμβιβασμούς ή ανθρώπινες αποφάσεις αλλά στη χάρη του Θεού.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος, αν και αυτοκράτορας, στάθηκε με ταπείνωση μπροστά στους Πατέρες. Είδε στο πρόσωπό τους κάτι ανώτερο από κάθε εξουσία. Αυτό ήταν το πρόσωπο της αλήθειας. Αντί να επιβάλει τη γνώμη του, άκουσε. Αντί να διατάξει, σεβάστηκε. Έτσι, η δύναμη του κόσμου υποκλίθηκε μπροστά στη δύναμη της πίστης.

Από τότε και σε κάθε εποχή, οι αποφάσεις της Εκκλησίας παίρνονται μέσα στο φως του Αγίου Πνεύματος. Ο Θεός δεν ενεργεί χωρίς τον άνθρωπο και ο άνθρωπος δεν αποφασίζει χωρίς τον Θεό. Η Εκκλησία πρώτον προσεύχεται,  δεύτερον φωτίζεται, τρίτον συνέρχεται και τέταρτον πορεύεται. Είναι μια συνεργασία ουρανού και γης.

Οι Πατέρες της Νίκαιας δεν ανακάλυψαν κάτι καινούργιο. Απλώς επιβεβαίωσαν την αλήθεια που ο Χριστός είχε αποκαλύψει: «Ο Πατέρας και εγώ είμαστε ένα»⁴, και ότι «το Πνεύμα του Θεού θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια»⁵.

Σήμερα, πολλοί ρωτούν τι σημαίνει ο συνοδικός τρόπος ζωής της Εκκλησίας. Αγαπητοί μου, η Εκκλησία δεν είναι ένας θεσμός διοίκησης ή ένα σύστημα οργάνωσης. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ζει και αναπνέει. Είναι η ίδια η εικόνα της Αγίας Τριάδας μέσα στην ιστορία. Όπως ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι ενωμένοι χωρίς να συγχέονται, έτσι και η Εκκλησία παραμένει ενωμένη χωρίς να χάνει τη μοναδικότητα του κάθε προσώπου.

Ο Απόστολος Παύλος μας θυμίζει: «Τα χαρίσματα είναι πολλά και διαφορετικά, αλλά το Πνεύμα είναι το ίδιο»⁶. Κάθε άνθρωπος έχει το δικό του χάρισμα, τη δική του προσωπικότητα όμως όλοι ενώνονται μέσα στην αγάπη. Αυτό είναι το μυστήριο της ενότητας που πηγάζει από τον ίδιο τον Θεό.

Εδω όμως ας προσέξουμε κάτι σημαντικο. Η ενότητα αυτή δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων συμφωνιών, αλλά θεία πραγματικότητα που αντανακλά την ίδια τη ζωή του Θεού. Ο Χριστός προσευχήθηκε στον Πατέρα Του λέγοντας: «Πατέρα, θέλω όλοι να είναι ένα, όπως Εσύ είσαι ενωμένος μαζί μου κι εγώ μαζί Σου»⁷. Αυτή η προσευχή είναι η καρδιά της ζωής της Εκκλησίας.

Η πίστη της Εκκλησίας είναι η μετάβαση από το “εγώ” στο “εμείς”. Είναι η υπέρβαση του ατομισμού, η έξοδος από την αυτάρκεια προς την κοινωνία. Είναι το μυστήριο της σχέσης, της κοινής πορείας, της αγάπης που ενώνει χωρίς να εξαλείφει τη μοναδικότητα του καθενός.

Όπως στη Θεία Λειτουργία, πολλοί προσφέρουν τον άρτο, το κρασί, το κερί τους αλλά όλα ενώνονται σε μία ευχαριστία, έτσι και η Εκκλησία ενώνει τα πολλά πρόσωπα σε ένα σώμα. Στη λατρεία, όλοι οι πιστοί γίνονται ένα σώμα και ένα πνεύμα ενωμένοι με τον Χριστό⁸. Εκεί γεννιέται και φανερώνεται η αληθινή ενότητα, όπου το Πνεύμα του Θεού συμμαρτυρεί μέσα μας ότι είμαστε παιδιά Του⁹.

Οι Άγιοι Πατέρες της Νίκαιας  είχαν μέσα τους το φως του Χριστού. Ήρθαν από Ανατολή και Δύση, από διαφορετικές χώρες, γλώσσες και πολιτισμούς, κι όμως μέσα σε αυτή την ποικιλία έλαμψε η ενότητα.

Ο Χριστός τούς ένωσε, γιατί όπως είπε: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου· όποιος με ακολουθεί δεν θα περπατήσει στο σκοτάδι, αλλά θα έχει το φως της ζωής»¹⁰. Δεν ήταν  λοιπόν απλώς μια συνάντηση ανθρώπων, αλλά μια σύναξη του Αγίου Πνεύματος. Εκεί, στη Νίκαια, φανερώθηκε το πρόσωπο της Εκκλησίας όπως το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.

Η παράδοση της Εκκλησίας να πορεύεται με πνεύμα ενότητας και συνεργασίας δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν. Είναι ο ζωντανός παλμός της μέσα σε κάθε εποχή. Όπως τότε στη Νίκαια, έτσι και σήμερα, η Εκκλησία καλείται να ζει, να ενεργεί και να αποφασίζει μέσα από τη σύναξη των πιστών και τη φώτιση του Αγίου Πνεύματος.

Από τη Δεύτερη έως την Έβδομη Οικουμενική Σύνοδο, το ίδιο Πνεύμα καθοδηγούσε τους Πατέρες, σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου: «Το Πνεύμα της αλήθειας θα σας οδηγήσει σε όλη την αλήθεια»¹¹. Κάθε Σύνοδος υπήρξε συνέχεια και σφράγιση της προηγούμενης, μαρτυρώντας ότι η Εκκλησία πορεύεται όχι με γνώμονα ανθρώπινες γνώμες, αλλά με τη φώτιση του Θεού.

Ο τρόπος αυτός δεν είναι απλώς θεσμός διοίκησης είναι στάση ζωής. Όταν ο Χριστός έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του, είπε: «Όποιος θέλει να είναι πρώτος, ας γίνει υπηρέτης όλων»¹². Η Εκκλησία δεν είναι τόπος εξουσίας, αλλά σχολείο διακονίας. Εκεί όπου ο επίσκοπος, ο ιερέας, ο διάκονος και ο λαός συνεργάζονται με ταπείνωση, εκεί κατοικεί το Άγιο Πνεύμα. Έτσι φανερώνεται το πρόσωπο του Θεού μέσα από την αγάπη και την υπηρεσία.

Η Εκκλησία ζει αληθινά όταν προσεύχεται, όταν λειτουργεί, όταν συγχωρεί. Κάθε Θεία Λειτουργία είναι μια μικρή σύναξη, όπου «εσείς είστε το σώμα του Χριστού και μέλη ο καθένας ξεχωριστά»¹³. Η Εκκλησία δεν είναι άθροισμα ανθρώπων, αλλά ενότητα προσώπων που συνδέονται με το Άγιο Πνεύμα. Όταν ένας πάσχει, όλοι πάσχουν. Όταν ένας χαίρεται, όλοι χαίρονται. Αυτή είναι η πνοή της Εκκλησίας, η ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα.

Ο κοινός αυτός βηματισμός απαιτεί ακρόαση, διάλογο και διάκριση. Ο λόγος του Αποστόλου Ιακώβου είναι επίκαιρος: «Κάθε άνθρωπος ας είναι γρήγορος στο να ακούει, αργός στο να μιλά και αργός στο θυμό»¹⁴. Μέσα σε αυτόν τον λόγο κρύβεται ο πυρήνας του εκκλησιαστικού ήθους. Η Εκκλησία ακούει, προσεύχεται και αποφασίζει μέσα στη σιωπή της προσευχής. Όπου κυριαρχεί ο θόρυβος των παθών, χάνεται η φωνή του Θεού. Όπου όμως υπάρχει ταπείνωση, εκεί ακούγεται καθαρά η θεία βουλή.

Η ενότητα βέβαια δεν είναι υπόθεση μόνο των επισκόπων. Όταν οι οικογένειες αποφασίζουν με αγάπη, όταν οι ενορίες συνεργάζονται με ομόνοια, όταν επικοινωνούμε μεταξύ μας με πνεύμα συνεργασίας τότε ζει η χάρη του Θεού. Ο Χριστός είπε: «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλον όπως εγώ σας αγάπησα»¹⁵. Αυτός είναι ο θεμέλιος λίθος κάθε κοινότητας. Χωρίς αγάπη, η σύναξη γίνεται συμβούλιο. Με την αγάπη, γίνεται Πεντηκοστή.

Σήμερα, σε μια εποχή ατομισμού και διχασμού, η ενότητα της Εκκλησίας προβάλλει ως ελπίδα. Ο Απόστολος Παύλος μας καλεί: «Να επιδιώκετε την ειρήνη με όλους και την αγιότητα, χωρίς την οποία κανείς δεν θα δει τον Κύριο»¹⁶. Η ειρήνη είναι ο καρπός της κοινής πορείας και η αγιότητα η προϋπόθεσή της.

Η πορεία αυτή είναι δρόμος ταπεινώσεως. Ο Χριστός είπε: «Μάθετε από μένα, γιατί είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά»¹⁷. Εκεί όπου υπάρχει ταπείνωση, η χάρη πλημμυρίζει. Η Εκκλησία, όπως και ο Χριστός, στέκεται μέσα στον κόσμο όχι ως δυνάστης, αλλά ως υπηρέτης της σωτηρίας.

Η Εκκλησία της Ελλάδος, μέσα από τις Συνόδους, όπως αυτή που ζήσαμε πριν λίγες ημέρες συνεχίζει αυτή την παράδοση. Γιατί, όπως λέει η Γραφή, «όπου είναι το Πνεύμα του Κυρίου, εκεί υπάρχει ελευθερία»¹⁸. Αυτή η ελευθερία είναι το αντίδοτο στην αυθαιρεσία και στην επιβολή. Μόνο εκεί όπου κυβερνά το Πνεύμα, ο άνθρωπος αναπνέει ελεύθερα.

Ο τρόπος αυτός ζωής είναι  μαρτυρία μέσα στον κόσμο. Ο Χριστός είπε: «Ας λάμπει το φως σας μπροστά στους ανθρώπους, για να βλέπουν τα καλά σας έργα και να δοξάζουν τον Πατέρα σας τον ουράνιο»¹⁹. Όταν η Εκκλησία ζει ενωμένη, μαρτυρεί στον κόσμο την αγάπη του Θεού. Ο κοινός λόγος και η ομόνοια των πιστών είναι η πιο δυνατή ιεραποστολή. Όταν οι χριστιανοί ζουν την πίστη τους με ενότητα, τότε γίνονται πραγματικά «το φως του κόσμου και το αλάτι της γης»²⁰.

Φτάνοντας, λοιπόν, στο τέλος των σκέψεών μας, ας θυμηθούμε συνοπτικά όσα αναφέραμε στην ομιλία μας. Πρώτον, είδαμε πως η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας υπήρξε σταθμός της εκκλησιαστικής ιστορίας· ένα γεγονός στο οποίο η Εκκλησία, εν Αγίω Πνεύματι, υπερασπίστηκε την αλήθεια της πίστεως, διατύπωσε το «Πιστεύω» και έθεσε τα θεμέλια της ενότητας του εκκλησιαστικού σώματος.

Δεύτερον, τονίσαμε ότι και σήμερα, 1.700 χρόνια μετά, η ίδια αυτή συνοδικότητα και ομολογία προσκαλούν κι εμάς να μένουμε σταθεροί στην ορθόδοξη πίστη, ενωμένοι με το φρόνημα των Πατέρων και φωτισμένοι από το ίδιο Άγιο Πνεύμα που τους καθοδήγησε.

Αυτές οι δύο αλήθειες ας μείνουν χαραγμένες μέσα μας, για να πορευόμαστε με συνέπεια, ταπείνωση και πίστη, συνεχίζοντας το έργο της Εκκλησίας μέσα στην ιστορία.

Η Εκκλησία προσεύχεται για να φωτίζεται, ταπεινώνεται για να αγαπά και ενώνεται για να ζει. Ο Χριστός είπε: «Να είστε όλοι ένα, ώστε ο κόσμος να πιστέψει ότι Εσύ, Πατέρα, με έστειλες»²¹. Αυτή είναι η αποστολή της Εκκλησίας: να μαρτυρεί την αλήθεια μέσα στην αγάπη.

Καθώς αναλογιζόμαστε το μεγάλο αυτό γεγονός των χιλίων επτακοσίων ετών από την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, ας θυμηθούμε σας παρακαλώ, ότι η ενότητα δεν είναι ένα κεφάλαιο του παρελθόντος, αλλά μια καθημερινή πρόσκληση για όλους μας. Μας καλεί να ζούμε την πίστη μας με πνεύμα κοινότητας, να ακούμε τον άλλον, να συγχωρούμε, να προσευχόμαστε μαζί. Μας καλεί να πιστέψουμε ότι ο Θεός ενεργεί μέσα στην Εκκλησία, μέσα στη σύναξη των πιστών, μέσα σε κάθε καρδιά που Τον αγαπά. Γιατί, όπως λέει η Γραφή «Ο Θεός είναι αγάπη, και όποιος μένει στην αγάπη, μένει στον Θεό και ο Θεός μένει μέσα του»²².

Αυτό είναι το μήνυμα της πίστης μας. Όχι απλώς να συναντιόμαστε αλλά να κοινωνούμε. Όχι  να συμφωνούμε αλλά να αγαπούμε. Όχι να συνυπάρχουμε αλλά να συμπορευόμαστε προς τη Βασιλεία του Θεού. Εκεί, στην αιώνια σύναξη των Αγίων, θα λάμπει για πάντα η ενότητα της Εκκλησίας, το φως της πίστης και η ειρήνη του Χριστού.

Παραπομπές:

¹ Ματθ. 16,18

² Α΄ Κορ. 2,4

³ Α΄ Κορ. 1,10

⁴ Ιω. 10,30

⁵ Ιω. 16,13

⁶ Α΄ Κορ. 12,4

⁷ Ιω. 17,21

⁸ Εφ. 4,4

⁹ Ρωμ. 8,16

¹⁰ Ιω. 8,12

¹¹ Ιω. 16,13

¹² Μάρκ. 9,35

¹³ Α΄ Κορ. 12,27

¹⁴ Ιακ. 1,19

¹⁵ Ιω. 15,12

¹⁶ Εβρ. 12,14

¹⁷ Ματθ. 11,29

¹⁸ Β΄ Κορ. 3,17

¹⁹ Ματθ. 5,16

²⁰ Ματθ. 5,13-14

²¹ Ιω. 17,21

²² Α΄ Ιω. 4,16

ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΕΔΩ